José Antonio Vázquez, presidente da asociación empresarial de centros especiais de emprego (Cegasal) cóntanos o camiño percorrido pola entidade nas súas 25 anos de historia, os retos inmediatos que afrontan, tamén fala sobre a importancia da formación e a ética para lograr a integración laboral das persoas con discapacidade.
O mundo cambiou moito desde que en 1997 tres organizacións (Cogami, Faxpg e Fademga) uníronse para crear unha asociación que representase e promocionase aos Centros Especiais de Emprego Sen Ánimo de Lucro.
Este ano cumprimos 25 anos. Cando comezamos chamábannos ?os comunistas? pero nós non somos comunistas, non temos cores políticas. A única cor que temos é as persoas con discapacidade. Nacemos porque había unha necesidade, porque as persoas con discapacidade ? e eu son persoa con discapacidade- non tiñamos acceso a un traballo na empresa ordinaria. Os empresarios non nos contrataban. Entón tiñamos a lei dos 80 que nos facilitaba esta ferramenta para contratar á nosa xente e aportar ao tecido produtivo de España e, naquel momento, de Galicia.
Por que lles chamaban "os comunistas"?
Porque eramos sen ánimo de lucro. Iso significa que todos os beneficios, porque as empresas teñen que ter beneficios, os reinvestíamos en tecnoloxía, en formación, e en xerar máis emprego e en máis empresas; e que os donos non eran persoas individuais, senón que eran as asociacións con discapacidade. Iso é algo moi importante porque nós dicimos que coas persoas con discapacidade non se poden facer negocios. Hai que ensinarlles a filosofía empresarial, a responsabilidade, o traballo, dotalas de todas as ferramentas posibles para ir profesionalizándose; pero os beneficios teñen que volver ao momento de partida. Si non é así, estámolo facendo mal.
Con esa filosofía foron crecendo.
Hoxe hai en Galicia 1842 contratos fixos, non é que o diga eu, dío a auditoría da Xunta de Galicia. E seguimos crecendo. Estamos presentes en 14 tecidos produtivos e somos referente para toda España en contratos reservados.
E como o fan?
Cegasal está presente nas administracións velando para que se cumpra a lei. Tamén estamos nas organizacións empresariais porque hai que estar neses círculos, porque nós somos empresarios. Ademais, hai que recordarlles que existen leis que deben ser cumpridas e que teñen alternativas para poder traballar connosco, comprar os nosos produtos e servizos. A nosa filosofía estámola transmitindo ao resto de España. E somos exemplares, ese é o gran acerto que tiveron fai 25 anos as tres organizacións fundadoras. Ademais, a día de hoxe, tanto a sociedade como as administracións e o tecido empresarial galego saben que hai unha organización que está dando resposta.
Iso débese ao traballo de visibilización que emprenderon fai uns anos desde Cegasal
Si. O mundo da discapacidade ten certa inercia, tende á endogamia, a traballar para eles. Nun momento dado, Cegasal deuse conta de que a sociedade tiña que saber o que hai. A lei márcanos que un centro especial de emprego ten que ter como traballadoras a un 70% de persoas con discapacidade, en Galicia alcanzamos un 98%. A sociedade galega, en xeral, e as organizacións empresariais, en particular, tiñan que saber que é Cegasal, e que oportunidades ofrece ás persoas con discapacidade en todos os sentidos.
Poño un exemplo, durante a pandemia detectamos que hai unha discapacidade especialmente complicada: a enfermidade mental. Agora temos o obxectivo, grazas a un pacto co Sergas, de xerar emprego para as persoas con enfermidades mentais. Estamos empezando a facer cursos a medida para a discapacidade mental e imos ter éxito.
A formación resulta fundamental para poder incorporar ás persoas con discapacidade ao mercado laboral.
Fundamental. Pero é unha formación diferente á que coñecemos. A unha persoa cunha enfermidade mental non a podes meter nunha sala dúas horas a facer un curso. Teñen que ser 20 minutos, ten que ter de guías aos psiquiatras e aos psicólogos. Aos poucos. Nun momento dado poderá empezar a traballar. Hai persoas con discapacidade mental que só poden traballar catro horas. ¡Benditas catro horas! A mellor integración na sociedade dunha persoa con discapacidade é o emprego. Non o esquezamos
Parte da discriminación que sofren as persoas con discapacidade deriva de estereotipos e descoñecemento da súa realidade. A xente sorprenderíase si visitase algún dos seus centros?
Totalmente, dirían que é outro mundo diferente. Desde Cegasal imos lanzar unha campaña nos colexios sobre o traballo da discapacidade. É fundamental educar desde a base, desde os colexios. Só así poderemos loitar contra o estigma social da enfermidade mental. Eu, que son persoa con discapacidade, son hemofílico, vivín os tempos nos que a hemofilia era unha enfermidade apestada porque no seu día houbo contaxios de VIH, de sida e de hepatite C. Pero non somos apestados, e o tempo demostrou que non o eramos. Pois como iso, con outras moitas máis discapacidades. Somos persoas que temos a nosa función, pero esta mensaxe debe ser lanzado, debe chegar á cidadanía, temos que demostrar que somos iguais.
Actualmente, as cifras dos centros especiais de emprego que conforman a asociación son máis que boas: o 96% dos persoais está formado por persoas con discapacidade, son máis de 30 centros, facturan máis de 70 millóns de euros e empregan a máis de 1800 persoas en máis de 14 sectores produtivos. Cales son os obxectivos para os próximos anos?
Para os próximos anos concentrarémonos en dous aspectos; o primeiro é a enfermidade mental. Temos que dar resposta a esa discapacidade tan oculta pola sociedade e polas mesmas persoas con discapacidade e as familias. O segundo é velar para que non se faga negocio con persoas con discapacidade. A que me refiro? Pois á existencia de centros especiais de emprego con ánimo de lucro. Estamos intentando que iso se corte. Non se pode repartir o beneficio entre uns poucos. Nun estudo que fixo Cegasal cunha empresa externa, para coñecer o impacto da nosa filosofía e da outra, demostráronse dúas cuestións crave: xeramos 750 postos de traballos máis que os centros con ánimo de lucro; e repartimos os beneficios internamente para cuestións como formación, ampliación, etc. Pero os centros con ánimo de lucro reparten beneficios, non teñen activos.
Nos últimos anos, gobernos de todo cor han potenciado as políticas de Economía Social e con isto tamén os centros especiais de emprego. notaron un cambio desde a administración na súa forma de ver e de relacionarse cos Centros Especiais de Emprego?
Algo si, pero non o suficiente. Un exemplo, coa nova Lei de Contratos do Estado, na que Cegasal tivo algo que ver, dise que ten que haber entre o 5 ao 7% de contratos reservados para Centros Especiais de Emprego de iniciativa social. Desde Cegasal estamos vendo que se están creando fundacións e asociacións ficticias que non teñen ningunha actividade cara á discapacidade, pero que teñen centros especiais de emprego. Iso non se pode permitir. Desde Cegasal estamos vixiando e denunciaremos esas accións, é algo que non podemos deixar pasar.
Entón, unha parte do traballo de Cegasal tamén é a vixilancia de que o conseguido ata agora cúmprase?
Exactamente. As leis están para cumprilas. Hai unha lei que todas as administracións públicas teñen que cumprir: a contratación para centros de emprego da nosa característica dun mínimo dun 5% a un máximo dun 7%. Na nosa comunidade autónoma hai casos nos que non se cumpre. Hai concellos que son exemplares neste aspecto, pero outros incumpren. Nós temos servizos, podemos prepararnos para as actividades, pero deben seguir a lei respecto diso. Desde Cegasal creemos que, a maiores das leis, unha sociedade deber ser ética. Iso é o que buscamos desde Cegasal, unha sociedade ética e traballamos por esa sociedade ética.
Recentemente foi homenaxeado na presentación do Manifesto pola economía social. Que supuxo ese momento de recoñecemento por parte da economía social?
Teño que dicir, si son honesto como ser humano, que me gustou moito porque foron moitos anos de esforzo. Pero tamén teño que dicir que o éxito de Cegasal non é un éxito meu, é dun grupo de persoas que o fixeron realidade. Eu só non o podería facer. Polo tanto, este recoñecemento éncheme de orgullo e satisfacción, como ser humano, pero tamén é un recoñecemento para esa xente, os 1842. Esas persoas que entenderon a filosofía de Cegasal - directivos, mandos intermedios, persoas traballadoras-; persoas que souberon ver que iso valía a pena. É un éxito conxunto baseado nunha filosofía, na ética, na transparencia, na realidade. Iso é o éxito.
Leva tres lustros como presidente de Cegasal.
E termino, non me presento ás próximas eleccións que son en xullo do próximo ano. Son dos que pensan que todos temos unha etapa na vida. Neste momento, Cegasal está nunha situación moi boa, en todos os aspectos, e hai que dar paso a novas xeracións. E aquí quero dicir que tamén somos referentes no liderado feminino. As mulleres con discapacidade teñen que dar un paso adiante, que o están dando, e estou convencido de que serán elas as que van gobernar esta organización, indubidablemente.